Call for papers: Władza Sądzenia / 2020
Pojęcie i zagadnienia sfery publicznej należą od kilkudziesięciu lat do jednych z kluczowych problematyk nauk społecznych, choć wydaje się jednocześnie, że zainteresowanie nimi – jako tematami „modnymi” czy też nośnymi – w ostatnich latach nieco przygasło.
Nie będzie przesadą twierdzenie, że główny nurt debaty wokół pojęcia sfery publicznej na kilka dekad zaprogramowała publikacja „Przeobrażeń strukturalnych sfery publicznej”, kanonicznej pracy Habermasa wydanej przecież niemal sześć dekad temu. Wywołała ona oczywiście rezonans i zrodziła liczne, niekiedy silne krytyki: ortodoksyjnie liberalne, agonistyczne czy wreszcie – pierwotnie poczętą jako postać „sporu w rodzinie” – wizję sfery kontrpublicznej. Nie zmienia to faktu, że to właśnie habermasizm, jako teoria uniwersalizująca emancypacyjne dążenia XVIII- i XIX-wiecznego mieszczaństwa, nie zidentyfikował momentu dialektycznego przekształcenia tego, co postępowe w to, co wykluczające i represyjne.
Teoria i badania nad sferą publiczną – co wynika z samej natury pojęcia – mają stricte historyczny, w sensie metodologicznym, charakter. Innymi słowy: dociekania te muszą identyfikować i chwytać Zeitgeist. Oznacza to, że – abstrahując od mód intelektualnych – na badania nad sferą publiczną zawsze jest właściwy czas: szczególnie w momentach systemowych napięć, akceleracji, w czasach niepewności czy wręcz anomii. W tytułowym sformułowaniu, Po Habermasie, nie jest ukryta intencja dezawuowania tradycji i potencjału perspektywy dyskursywnej i szerzej, paradygmatu komunikacyjnego. Celem jest raczej merytoryczna dyskusja z przywołanym dorobkiem oraz polemiczna praca nad i z teoriami wobec habermasizmu krytycznymi. W planowanym numerze specjalnym Władzy sądzenia chcemy podjąć właśnie to wyzwanie.
Planowany tom chcemy podzielić na dwie sekcje: skupiające się na teorii oraz praxis, co oznacza postawienie następujących, choć ze sobą powiązanych, pytań i problemów:
W ostatnich dwóch dekadach najsilniej „pracującymi” w badaniach nad sferą publiczną alternatywami wobec habermasizmu były perspektywa agonistyczna i idea sfery kontrpublicznej.
Agonizm, którego siła i powab miały polegać na gruntownej krytyce habermasizmu, jako „utopii pojednania” czy też anty-Hobbesowskiej „zgody wszystkich ze wszystkimi”, wydaje się po latach nie mniej kłopotliwy. To zatem dobry czas, by dokonać oceny prób rewitalizacji idei Carla Schmitta i jej włączenia w ramy polityki radykalno-demokratycznej. Kluczowe tu mogą być pytania o zarówno możliwość, jak również efekty aprecjacji otwartego politycznego konfliktu, realnych – nie zaś wyłącznie retorycznych czy dyskursywnych – możliwości przekształcenia „wroga” w „przeciwnika”, wreszcie uwolnienia z gorsetu procedur i „przeracjonalizowania” tego, co w demokracji i ładzie publicznym afektywne, zatem swoistego „prawa do gniewu”.
Z drugiej strony warto poszukiwać ciągle niewykorzystanego potencjału ukrytego w koncepcji kontrpubliczności: politykach formowania się plebejskich czy ludowych podmiotów politycznych, badań nad motłochem, pozbawianym politycznego sprawstwa i poszukującym swoich własnych postaci ekspresji, wreszcie konstruowania współczesnych kontrdyskursów i podmiotów lokujących się poza głównym nurtem liberalno-konserwatywnych debat oraz punktowania ich ograniczeń.
Poszukując inherentnych związków między teorią a praxis, należy również zdefiniować kluczowe dyskursy towarzyszące czasom niepewności. Takie kluczowe problemy cywilizacyjne, wokół których ogniskują się współczesne debaty to, naszym zdaniem, przede wszystkim:
– postępująca (neo)autorytaryzacja polityki, nierzadko posługująca się „nowymi” narzędziami, takimi jak przechwytywanie i instrumentalizacja instytucji demokratycznych oraz rytualizacją debat,
– tendencje populistyczne w sferze publicznej,
– kryzys i demontaż tradycyjnie pojmowanego państwa dobrobytu i postępująca, skrajna liberalizacja polityk publicznych, wzmacniająca obywatelski prywatyzm jako bazową strategię adaptacyjną,
– bezustannie rosnące nierówności społeczno-ekonomiczne oraz projekty i debaty wokół progresywnych narzędzi radzenia sobie z nimi, na przykład idee bezwarunkowego dochodu podstawowego,
– „ponowne zaczarowanie świata”, rozumiane tu jako coraz silniejsze tendencje antyoświeceniowe, antyracjonalistyczne i antynaukowe oraz polityki zaprzeczeń,
– problemy środowiskowe i odpowiedzi na nie, na przykład postulaty sprawiedliwości klimatycznej,
– problemy związane z politykami publicznymi, szczególnie polityką edukacyjną i zdrowotną,
– planetarna urbanizacja i miejskie sfery publiczne,
– kontrpubliczności, w tym emancypacyjne ruchy społeczne,
– usieciowienie sfery publicznej i związane z tym ryzyka,
– sztuka i jej kontekst publiczny,
– uniwersytet jako „modelowa sfera publiczna” i kryzys publicznych funkcji nauki.
Wymienione powyżej problemy nie stanowią oczywiście katalogu wyczerpującego.
Redaktorem naukowym tomu będzie Przemysław Pluciński.
dr Przemysław Pluciński
Zakład Studiów nad Dynamiką Społeczną
Wydział Socjologii, UAM w Poznaniu
ul. Szamarzewskiego 89, bud. C
60-568 Poznań
Propozycje artykułów w formie abstraktu prosimy nadsyłać do 30.04.2020, artykuły spełniające wymogi redakcyjne w nieprzekraczalnym terminie do 31.08.2020. Proces recenzyjny: 01.09-31.10.2020; poprawki artykułów: 01.10.2020 – 15.11.2020. Planowane wydanie numeru czasopisma: grudzień 2020.
Wymogi redakcyjne:
Korespondencję prosimy kierować na adres: plucin@amu.edu.pl oraz do wiadomości redakcji: wladzasadzenia@gmail.com